Page 98 - ดินและปุ๋ย
P. 98
เอกสารเผยแพร่ สทพ.นทพ. ค.27 คู่มือ ดิน และ ปุ๋ย
บทที่ 9
ปุ๋ยชีวภาพ และปุ๋ยอินทรีย์ชีวภาพ
ปุ๋ยชีวภาพ
1. ความหมาย คือปุ๋ยที่ประกอบด้วยจุลินทรีย์ที่ยังมีชีวิตอยู่ และมีคุณสมบัติพิเศษสามารถ
สังเคราะห์สารประกอบธาตุอาหารพืชได้เอง หรือสามารถเปลี่ยนธาตุอาหารพืชที่อยู่ในรูปที่ไม่เป็น
ประโยชน์ต่อพืชให้มาอยู่ในรูปที่พืชสามารถดูดไปใช้ประโยชน์ได้ กรมวิชาการเกษตรนับเป็นหน่วยงาน
แรกของประเทศไทยที่ได้ศึกษาวิจัยปุ๋ยชีวภาพมามากกว่า 30 ปี และผลิตปุ๋ยชีวภาพจ�าหน่ายให้แก่
เกษตรกรด้วย
2. ประเภทของปุ๋ยชีวภาพ แบ่งออกเป็น 2 ชนิด คือ
2.1 กลุ่มจุลินทรีย์ที่สามารถสังเคราะห์สารประกอบอาหารพืชไนโตรเจนได้เอง ได้แก่
2.1.1 ไรโซเบียม (Rhizobium) เป็นจีนัสของแบคทีเรียที่อยู่ในปมรากของพืชตระกูล
ถั่ว มีรูปร่างไม่แน่นอน เปลี่ยนแปลงตลอดวงชีวิต แหล่งพลังงานของไรโซเบียม ได้แก่ มอลโตส ซูโครส
กลูโคส และแมนนิทอล แต่ไม่สามารถใช้เซลลูโลส แป้งและเพกตินเป็นแหล่งพลังงานได้ เมื่อมีคาร์บอน
มากเกินไป ไรโซเบียมจะสะสมอาหารในรูป poly-3-hydroxybutyrate (PHB) เพื่อน�าไปใช้ในช่วงมืด
ภาวะอดอยากหรือสภาวะที่ปมรากเริ่มชรา ใช้ออกซิเจนเป็นตัวรับอิเล็กตรอน ถ้าอยู่ในปมรากจะได้
ไนโตรเจนจากอากาศ ถ้าอยู่ในอาหารเลี้ยงเชื้อต้องเติมไนโตรเจนลงในอาหารด้วย แบ่งตามการเจริญ
ในอาหารเลี้ยงเชื้อเป็น 2 กลุ่ม คือ พวกเจริญเร็ว เกิดโคโลนีภายใน 3 - 5 วัน กับพวกเจริญช้า
เกิดโคโลนีภายใน 5 - 10 วัน การใช้เชื้อไรโซเบียมร่วมกับพืชตระกูลถั่ว
2.1.2 แฟรงเคียที่อยู่ในปมของรากสนทะเล สาหร่ายสีเขียวแกมน�้าเงินที่อยู่ในโพรงใบ
ของแหนแดง และยังมีจุลินทรีย์ที่อาศัยอยู่ในดินอย่างอิสระอีกมากที่สามารถตรึงไนโตรเจนจากอากาศ
ให้แก่พืชประโยชน์ของแฟรงเคีย
1) พืชมีอัตรารอดตายจากการย้ายปลูกได้มากขึ้น
2) ต้นไม้ตั้งตัวได้เร็ว เจริญทางความสูงได้ทันวัชพืช
3) การย้ายปลูกไม่จ�าเป็นต้องเพิ่มปุ๋ย N ให้กับพืช
4) มวลชีวภาพของผลผลิตต่อพื้นที่เพิ่มขึ้นในระยะรอบตัดฟันที่สั้นลง
2.2 กลุ่มจุลินทรีย์ที่ช่วยท�าให้ธาตุอาหารพืชในดินละลายออกมาเป็นประโยชน์ต่อพืชมากขึ้น
2.2.1 ไมคอร์ไรซา เป็นรากลุ่มหนึ่งซึ่งอยู่ใต้ดินโดยอาศัยอยู่ตามรากพืชของต้นไม้
แบ่งเป็น 2 กลุ่ม คือ กลุ่มที่อาศัยอยู่กับเซลล์ผิวของรากต้นไม้ เรียกว่า เอคโตไมคอร์ไรซา (Ectomycor-
rhiza) และกลุ่มที่อาศัยอยู่ภายในเซลล์ผิวของรากต้นไม้ เรียกว่า เอ็นโดไมคอร์ไรซา (Endomycorrhiza)
กองบัญชาการกองทัพไทย ส�านักงานทหารพัฒนา หน่วยบัญชาการทหารพัฒนา 91
