Page 94 - คู่มือพืช - ไร่
P. 94
คู่มือพืชไร่ - นา
แตกหัก คุณภาพการสีลดลง นอกจากนี้ยังได้รับผลกระทบจาก ก็จะต�่า ข้าวที่เก็บจะเกิดความเสียหายน้อย ถ้าความชื้นสัมพัทธ์
สภาพแวดล้อม เช่น ข้าวเปียกน�้าค้างในเวลากลางคืน หรือ ของข้าวสูง ความชื้นสัมพัทธ์ภายในภาชนะบรรจุก็จะสูง ข้าวที่
เปียกฝนในระหว่างการตาก เก็บจะเกิดความเสียหายสูง ดังนั้น การเก็บรักษาข้าวด้วยวิธีนี้
ข้าวควรมีความชื้นก่อนเก็บต�่า ทั้งนี้ขึ้นกับระยะเวลาที่ต้องการ
เก็บรักษา อย่างไรก็ตาม โดยทั่วไปความชื้นไม่ควรเกิน ๑๐%
วิธีนี้เป็นวิธีที่ได้ผลดี และมีค่าใช้จ่ายต�่า
๔. เก็บในสภาพที่มีการควบคุมอุณหภูมิและความชื้น
สัมพัทธ์ของอากาศ วิธีนี้เป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพดีที่สุด
สามารถป้องกันและลดความเสียหายของข้าวได้ดี เก็บรักษา
ข้าวให้คงคุณภาพดี ได้เป็นเวลานาน แต่มีการลงทุน และเสีย
ค่าใช้จ่ายในการดูแลสูง เช่น การเก็บอนุรักษ์เชื้อพันธุ์ข้าวใน
ธนาคารเชื้อพันธุ์
วิธีปฏิบัติในการเก็บรักษาข้าว
การเก็บรักษาข้าวเปลือกหลังการเก็บเกี่ยว สิ่งที่ควรค�านึงถึงในการเก็บรักษาข้าว คือการรักษา
เป้าหมายหลักของการเก็บรักษาข้าว คือต้องมีการ ปริมาณและคุณภาพข้าวที่เก็บให้คงที่ หรือมีการเปลี่ยนแปลง
สูญเสียของข้าวในขณะเก็บรักษาน้อยที่สุดทั้งด้านปริมาณ น้อยที่สุด ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการเก็บรักษาข้าว ได้แก่
และคุณภาพ หลักการเก็บรักษาโดยทั่วไปคือ ควรเก็บรักษาข้าว ๑. ความชื้นของข้าวที่จะเก็บ โดยทั่วไปความชื้นของ
ไว้ในสภาพหรือโรงเก็บที่มีความชื้นสัมพัทธ์และอุณหภูมิของ ข้าวไม่ควรสูงเกิน ๑๔% ถ้าเป็นเมล็ดพันธุ์ความชื้นไม่ควร
อากาศต�่า (ในที่แห้งและเย็น) การเก็บรักษาข้าวโดยทั่ว ๆ ไป เกิน ๑๒%
แบ่งออกได้เป็น ๔ วิธี ได้แก่ ๒. ความสะอาด ข้าวที่จะเก็บต้องสะอาดไม่มีสิ่ง
๑. การเก็บในสภาพปกติ ไม่มีการควบคุมอุณหภูมิ เจือปน เช่น เศษฟาง ตอซัง วัชพืช กรวด หิน ดิน ทราย
และความชื้นสัมพัทธ์ของอากาศ หมายถึง การเก็บข้าวไว้ใน เพราะสิ่งเหล่านี้ดูดความชื้นได้ดี ท�าให้ข้าวมีความชื้นเพิ่มขึ้น
โรงเก็บปกติที่ไม่มีการควบคุมอุณหภูมิ และความชื้นสัมพัทธ์ ในขณะเก็บรักษา
ภายในโรงเก็บ เป็นวิธีที่นิยมใช้อยู่เป็นส่วนใหญ่ เพราะมีการ ๓. การปลอดจากโรค แมลง ศัตรูต่าง ๆ ข้าวที่จะน�า
ลงทุนน้อย และเสียค่าใช้จ่ายต�่า แต่โอกาสที่จะเกิดความ เข้าเก็บต้องปลอดจากโรค แมลง และศัตรูต่าง ๆ หากพบควร
เสียหายในระหว่างการเก็บรักษามีสูง เช่น การเก็บในโรงเก็บหรือ หาวิธีป้องกันก�าจัดที่ถูกต้องและเหมาะสม
ยุ้งฉางของเกษตรกร โรงสีหรือโกดังส่งออกข้าวขนาดใหญ่ ๆ ๔. การควบคุมอุณหภูมิและความชื้นสัมพัทธ์ภายใน
๒. การเก็บในสภาพที่มีการควบคุมอุณหภูมิเพียง โรงเก็บให้อยู่ในสภาพที่เหมาะสม
อย่างเดียว เช่น การเก็บข้าวไว้ในตู้แช่ ตู้เย็น หรือในไซโลเก็บ ๕. ลักษณะและสถานที่ตั้งของโรงเก็บ โรงเก็บที่ดี
ข้าวที่มีการเป่าลมเย็น เป็นต้น ควรตั้งอยู่บนที่ดอน และแห้ง มีการระบายน�้าดี เพื่อป้องกัน
๓. การเก็บในสภาพที่มีการควบคุมความชื้นสัมพัทธ์ น�้าท่วม รอบ ๆ บริเวณโรงเก็บต้องสะอาด โปร่ง ไม่มีต้นไม้
ของอากาศ ได้แก่ การเก็บข้าวไว้ในภาชนะเก็บที่มิดชิด ใหญ่ขึ้นปกคลุม สภาพโรงเก็บต้องมีผนังปิดมิดชิด แน่นหนา
สามารถป้องกันการเคลื่อนที่ผ่านเข้าออกของอากาศได้ เช่น มีหลังคากันแดด กันฝน น�้าค้าง ควรยกพื้นสูงเพื่อให้มีการ
การเก็บเมล็ดพันธุ์ไว้ในปี๊บสังกะสี หรือ polyethylene bags ถ่ายเทอากาศด้านล่างตามช่องเปิดต่าง ๆ ควรมีตาข่ายป้องกัน
เป็นต้น การเก็บข้าวในสภาพปิดเช่นนี้ ความชื้นของข้าวจะเป็น นก หนู และสัตว์ศัตรูต่าง ๆ
ตัวก�าหนดความชื้นสัมพัทธ์ของอากาศภายในภาชนะที่เก็บ ๖. การจัดการในขณะเก็บรักษา ควรมีการตรวจสอบ
ถ้าความชื้นของข้าวต�่า ความชื้นสัมพัทธ์ภายในภาชนะบรรจุ ข้าวที่เก็บและโรงเก็บเป็นระยะ ๆ
83
