Page 13 - PDF_การทำเชื้อและเพาะเห็ด
P. 13
6 การทำาเชื้อ
และเพาะเห็ด
การเพาะเลี้ยงและการแยกเชื้อเห็ดบริสุทธิ์จากเนื้อเยื่อดอกเห็ด
อุปกรณ์
1. ดอกเห็ดที่สมบูรณ์
2. ใบมีดผ่าตัด และเข็มเขี่ยเชื้อ
3. ตะเกียงแอลกอฮอล์
4. อาหารวุ้น พีดีเอ ในขวด
วิธีการปฏิบัติ
เนื้อเยื่อจากส่วนของดอกเห็ดที่จะน�ามาเลี้ยงอาจแยกจากส่วนของเนื้อหมวกหรือก้านก็ได้ ข้อส�าคัญ
คือ บริเวณนั้นไม่ควรมีน�้าซึมเข้าไปถึงหรือสัมผัสกับอากาศโดยตรง การแยกเนื้อเยื่อกระท�าได้ ดังนี้
1. ใช้ใบมีดท�าเป็นรอยผ่าดอกเห็ดออกเป็น 2 ส่วน ใช้มือฉีกรอยที่ผ่าให้ดอกเห็ดแยกออกจากกัน
2. น�าใบมีดผ่าตัดจุ่มในแอลกอฮอล์แล้วลนเปลวไฟฆ่าเชื้อ ทิ้งไว้ให้เย็น
3. ตัดเนื้อเยื่อดอกเห็ดเป็นชิ้นเล็ก ๆ ขนาดประมาณ 2 x 2 - 5 x 5 มิลลิเมตร
4. ใช้เข็มเขี่ยที่ลนไฟแล้วไปตัดเนื้อเยื่อให้ติดปลายเข็ม แล้วน�าไปลงในอาหาร พีดีเอ ในขวดหรือ
จานเลี้ยงเชื้อที่เตรียมไว้
5. ก่อนปิดจุกส�าลีต้องลนปากขวดด้วยเปลวไฟทุกครั้ง
6. พักไว้ประมาณ 3 - 5 วัน จะเห็นเส้นใยของเห็ดเจริญจากชิ้นส่วนที่เขี่ยลงไปไว้
เส้นใยเห็ดส่วนใหญ่จะมีสีขาว หากพบว่าเส้นใยเปลี่ยนเป็นสีเหลือง เขียว หรือสีเทา จะเป็น
เชื้อราอื่นที่ปนเปื้อนมา หรือบางครั้งจะพบว่ามีน�้าข้น ๆ เหนียว ๆ สีเหลืองเกิดขึ้นบริเวณเนื้อเยื่อที่เลี้ยง
แสดงว่ามีแบคทีเรียปนเปื้อนมาเช่นกันก็ควรคัดทิ้งไป ส่วนเส้นใยเห็ดที่ดีก็สามารถถ่ายเชื้อและขยายไปใช้
หรือเก็บรักษาต่อไป การถ่ายเชื้อหรือถ่ายเส้นใยเห็ดไม่ควรถ่ายเกิน 7 ครั้งหลังจากแยกเนื้อเยื่อ เพราะ
จากงานวิจัยพบว่าจะเกิดการกลายพันธุ์ของเชื้อเห็ดหากถ่ายเชื้อประมาณ 8 - 12 ครั้ง
ขั้นตอนการถ่ายเชื้อ
1. ลนไฟที่ปลายเข็ม เขี่ยเชื้อให้ร้อนแดงแล้วปล่อยให้เย็น เปิดฝาจานแก้ว แล้วใช้เข็มเขี่ยเชื้อตัด
ปลายเส้นใยเห็ดประมาณ 5 x 5 มิลลิเมตร
2. ใช้ปลายเข็มสะกิดชิ้นวุ้นที่ตัดขึ้นมาแล้วน�าไปถ่ายเลี้ยงลงหลอดหรือขวดใหม่ การถ่ายเชื้อ
จะเป็นการขยายแม่เชื้อเห็ดบริสุทธิ์ให้ได้จ�านวนมาก ๆ
การเตรียมเชื้อขยาย
การท�าเชื้อขยายก็เพื่อเพิ่มปริมาณเชื้อเห็ดให้ได้มาก ๆ และใช้วัสดุที่มีธาตุอาหารให้ใกล้เคียงกัน
กับวัสดุเพาะ วัสดุที่ใช้ท�าเชื้อขยายอาจใช้เมล็ดธัญพืช ไส้นุ่น ฟางข้าว ขี้เลื่อย หรือเศษวัสดุเหลือใช้
ทางการเกษตรอื่น ๆ อย่างไรก็ดี เมล็ดธัญพืชเป็นวัสดุขยายที่เตรียมสะดวก หาง่าย ในประเทศไทยนิยมใช้
เมล็ดข้าวฟ่าง ในขณะที่ประเทศในแถบหนาวนิยมใช้เมล็ดข้าวสาลี ข้าวโอ๊ต ซึ่งมีวิธีการเตรียม ดังนี้
1. น�าเมล็ดข้าวฟ่างไปแช่น�้าในอ่างกะละมัง ทิ้งไว้ 1 คืน จากนั้นเปลี่ยนน�้าใหม่
2. น�าไปต้มบนเตาไฟประมาณ 10 นาที ให้เมล็ดข้าวฟ่างพอสุก (ครึ่งดิบครึ่งสุก) รินน�้าทิ้งแล้วผึ่ง
เมล็ดข้าวฟ่างบนตะแกรงให้แห้งหมาด ๆ
